آجر چینی
آجر را مي توان به عنوان يكي از مقاومترين مصالح ساختماني دسته بندي كرد. به دليل انواع مختلف خاك رس، آجرهاي بسيار متفاوت با رنگ هاي بسيار متنوع از تقريباً سفيد گرفته تا خاكستري، آبي نزديك به سياه، قهوه اي، نارنجي و سرخ مي توان توليد كرد. برخي از آجرها آب زياد و برخي ديگر آب كمي جذب مي كنند و يا اصلاً آبي جذب آنها نمي شود. برخي حالت راست گوشه داشته و از لبه هاي تيزي برخوردارند و برخي ديگر شكل نامنظم دارند.
1- كوره ي توده اي
2- كوره ي اسكاتلندي
3- كوره ي نوبتي با كشش هواي رو به پايين
4- كوره ي هوفمان
5- كوره ي پيوسته
1- آجرهاي معمولي: فاقد سطوحي با پرداخت ويژه هستند و براي كارهايي با اهميت ظاهري درجه2 و يا هر كار ديگري كه بعداً با مصالح ديگري پوشانده مي شوند.
2- آجرهاي نما: از رويه اي پرداخت با بافتي ماسه اي يا صاف برخوردارند. براي روكار ساختمانها و ايجاد نمايي مقاوم و دلپذير استفاده مي شود.
3- آجرهاي مهندسي: بسيار متراكم اند و در موارد زير مورد استفاده قرار مي گيرند: - ديوارها يا جرزهايي كه بارهاي سنگيني تحمل مي كنند.- ديوارهاي حايل – پايه هاي كناري و پايه هاي مياني پله ها – پوشش داخلي ميله ي دودكش هاي بتني –كانالهاي آجري فاضلاب و هر نوع ديواركشي كه در معرض آب و هوا، فرسايش يا حمله ي اسيدي قرار دارد.
4- آجرهاي نسوز: آجرهاي ويژه اي هستند كه در مواردي مورد استفاده قرار مي گيرند كه مقاومت در برابر گرما مورد نظر باشد.
5- آجر ماسه – آهكي: مصالح مورد استفاده، آهك و ماسه به نسبت تقريبي 1 به 8 است كه با مقدار بسيار كمي آب با هم مخلوط مي شوند. براي اسفاده در كارهايي مناسب است كه مقاومت بالا مورد نظر باشد يا كار پيوسته در معرض اشباع شدگي با آب يا در معرض دماهاي زير صفر قرار داشته باشد.
6- آجرهاي بتني: مصالح مورد استفاده سيمان و ماسه است.
ابزارهاي مورد استفاده ي بنّاهاي آجرچين بايد: - بايد مقاوم باشند. – در مقابل سايش و استفاده ي زياد از خود پايداري نشان دهند. – تا چند سال قابليت استفاده خود را حفظ كنند. –براي كار ويژه ي خود و نه به عنوان جانشين ابزاري ديگر مورد استفاده قرار گيرند.
پيوندهاي آجرچيني: اين اصطلاحي است كه به آرايش هاي شناخته شده ي مختلف آجرچيني ديوارها اطلاق مي گردد. وجود اين طرح هاي پيوندي براي ديوارهايي كه بارهاي سنگيني را تحمل مي كنند امري اساسي است و بدين ترتيب تا حد امكان از تخريب سازه اي جلوگيري مي شود.
با پيوند صحيح آجرچيني در گوشه ها، جرزهاي متصل، ديوارهاي متصل و جداكننده و اطمينان يافتن از مهار شدن كامل آنها به يكديگر، علاوه بر توزيع بار يكنواخت در سراسر ديوار، پايداري نيز حاصل مي گردد.
اما به هر حال پيوند آجرچيني تنها به موضوع مقاومت محدود نمي شود. اغلب براي ايجاد ظاهري دلپذير و ايجاد طرح هاي تزييني در نماي آجركاري از پيوندهاي آجرچيني استفاده مي شود.
در مورد پيوندهاي آجريچين اصول عمومي مشخصي وجود دارد كه عبارتند از:
1- بايد همپوشاني صحيحي ايجاد و حفظ كرد.
2- بندها يا درزهاي عمودي رديف هاي متناوب بايد در يك خط قائم قرار داشته باشند.
3- در ديوار نبايد هيچ درز ممتدي وجود داشته باشد، بدين مفهوم كه درزهاي عمودي رديف هاي مجاور نبايد با هم تلاقي كنند و يا در صورت عدم امكان، تعداد آنها بايد تا حد ممكن كاهش داده شود.
4- آجرهاي رج بند را هرگز نبايد در سطح ديوار كار گذاشت، بلكه آنها را بايد در كنار آجر كله ي نبش قرار داد.
5- آجرهاي مهار محل تقاطع ها يا نبش ها بايد كاملاً پيوند داشته باشند تا ديوارها به يكديگر مهار شوند.
6- آجرهايي كه در داخل ضخامت ديوار قرار مي گيرند بايد تا حد امكان به صورت كله اي كار گذاشته شوند.
7- در عرض ديوار بايد پيوند مقطعي حفظ شود، بدين مفهوم كه پيوند پشت ديوار با پيوند سطح آن در يك خط قرار گيرد.
8- براي دستيابي به حداكثر مقاومت در ديوار، تمامي درزهاي داخلي ديوار بايد در هر رديف با ملات پر شوند. اين كار را مي توان با مخلوط كردن مقداري از ملات به صورت دوغاب و ريختن آن در داخل درزهاي ميان آجرهاي كار گذاشته شده در ديوار انجام داد.
انواع پيوندها: تعداد پيوندهاي ممكن آجرچيني بيشمار است اما در زير برخي از انواع معمولتر مورد استفاده ي عمومي آورده شده است.
پيوند كله : اين پيوند براي ديوارهاي يك آجري مناسب است و در اين حالت تمامي آجرها به صورت كله اي چيده مي شوند. بيشتر در كرسي چيني يا ديوارهايي با پلان منحني به كار مي رود.
پيوند انگليسي يا بلوكي: در اين پيوند يك رديف آجر به صورت كله و رديف ديگر به صورت راسته چيده مي شود.
پيوند كله و راسته: در اين پيوند آجرهاي هر رديف يك در ميان به صورت كله و راسته چيده مي شوند و آجرهاي كله هر رديف به صورت مركزي در بالاي آجرهاي راسته ي رديف زيرين قرار مي گيرند.
پيوند هلندي: اين پيوند تا حدودي شبيه پيوند انگليسي است چرا كه يك در ميان از رديف هاي كله و راسته استفاده مي شود، اما در رديف كله آجر رج بند وجود ندارد و پيوند آجرها با قرار دادن يك آجر سه قدي در ابتداي رديف راسته انجام مي شود.
بندكشي: اصطلاحي است كه به فرآيند نهايي تكميل ديوارچيني جهت ايجاد ظاهري زيبا اطلاق مي گردد. بندكشي ديوارها به دو روش انجام مي شود :
در حالت اول بندهاي ملاتي نمايان ديوار را مي توان در ضمن كار بندكشي كرد. اين روش معمولاً متداولترين و مستحكمترين روش است. در مورد دوم بندكشي پس از تكميل ديوار انجام مي شود و با اين روش معمولاً ظاهر بهتري به وجود مي آيد.
ملات بندكشي: تركيب و رنگ اين ملات بر حسب شرايط مورد نظر متفاوت است، اما به عنوان يك قاعده ي كلي، مقاومت نهايي ملات بندكشي ديوار نبايد از مقاومت آجرهاي تشكيل دهنده ي ديوار بيشتر باشد. ملات هاي متراكم و سخت موجب تخريب جدي برخي از انواع آجرهاي نماي نرم مي شود. براي ديوارهاي ساخته شده از آجرهاي نماي سختي كه در شرايط در معرض قرار دارند مي تواند از مخلوط 1 قسمت سيمان به 2 قسمت ماسه استفاده كرد. اما براي نماهاي عمومي آجري معمولاً مخلوط 1:3 كاملاً رضايت بخش خواهد بود.
مخلوط ماسه و سيمان ملاتي به رنگ خاكستري ايجاد مي كند، اما اگر به جاي بخشي از سيمان از آهك استفاده كنيد، رنگ روشن تر كرمي يا حتي زرد ايجاد مي شود.
آجرچيني مسلح: تحت شرايط معمولي، مقاومت آجرچيني براي تحمل بارهايي كه مستقيماً به سمت پايين بر روي ديوار وارد مي شوند، كافي است. اين بارها فشارهايي ايجاد مي كنند كه سعي در خرد كردن ديوار دارند، به همين دليل در اين حالت گفته مي شود كه آجر تحت فشار قرار دارد. اما به هر حال مقاومت آجرچيني در برابر بارهايي كه نيروي كششي ايجاد مي كنند، ضعيف است. در صورت وجود چنين بارهايي گفته مي شود كه ديوار تحت كشش قرار دارد. به همين دليل آجرچيني را نبايد مستقيماً در عرض درگاهي هاي در و پنجره بنا كرد. مگر آنكه با قرار دادن ميلگردهاي فولادي در ديوار، با اين نيروهاي كششي توسط فولاد مقابله شود نه با خود آجرچيني.
با وجودي كه دليل اصلي پيوند ايجاد پايداري و مقاومت در آجرچيني است، برخي از انواع پيوندها تنها جنبه ي تزييني دارند. مورد استفاده ي اين پيوندها براي ايجاد طرحي در ديواركشي است تا ديوار از حالت ساده ي خود خارج شود.
كارهاي تزييني با به وجود آوردن خطوط سايه و طرح، در ظاهر كار برجستگي و عمق ايجاد مي كنند و بدين ترتيب آجرچيني ظاهر زمخت و حجيم خود را از دست مي دهد. با وجودي كه تمامي اين كارها هزينه ي ديواركشي را افزايش مي دهد، اما امكان اجراي طرح هاي ساده اي با هزينه ي كم نيز وجود دارد.
در زير برخي از روش هاي اقتصادي مورد استفاده ي آجرچيني تزييني آورده مي شود:
1- استفاده از ملاتي با رنگ متضاد براي بندكشي
2- استفاده از آجرهايي با رنگ هاي متفاوت در ديواركشي
3- چيدن آجرها با طرح هاي مخصوص
4- چيدن آجرها به صورتي كه نسبت به سطح كار برجسته باشند تا بدين ترتيب در نماي ديواركشي خطوط سايه ايجاد شود.
در ساختمان هاي چند طبقه ايجاد قاب هاي بزرگي از آجرهايي با رنگ متضاد در ديوارهاي خارجي، روشي معمول است. اين آجرها اغلب به رنگ آبي تيره اند و با ايجاد حالت سايه تاثيري از عمق ايجاد مي كنند. گاهي اوقات اين قاب ها را با ملاتي به رنگ آجرها بندكشي مي كنند تا تاثير يكنواخت بهتري از عمق در نماي سازه ايجاد شود. مورد استفاده ديگر آجرهايي با رنگ متضاد در ساخت گوشه ها با پيوند بلوكي است.(شكلهاي زير)كه تاثير بسيار خوشايندي در زواياي خارجي ساختمان ايجاد مي كند.
«چيدن آجرها با طرح هاي ويژه»
پيوند لوزي
در سطوح وسيع ديواركشي ساده، با استفاده از آجرهايي به رنگ متضاد با ديوارچيني مي توان طرح هاي لوزي شكلي ايجاد كرد. اين روش ايجاد طرح در آجرچيني هميشه متداول است و نمونه هاي بسيار خوبي از اين نوع كار را مي توان در ساختمان هاي جديد و قديم مشاهده كرد
آجرهاي برجسته
از اين آجرها در بسياري از ساختمانهاي جديد براي ايجاد طرح هايي در سطوح ساده و وسيع آجرچيني استفاده مي شود. روش معمول اين كار استفاده از آجرهاي كله اي است كه از سطح ديوار در حدود 18 ميليمتر پيش آمدگي دارند. اين آجرها در فواصل مساوي از يكديگر قرار مي گيرند و طوري شاقول مي شوند كه در سطح ديوار خطوط مستقيم افقي ، عمودي و قطري ايجاد گردد. براي كنترل دقت پيش آمدگي آجرها به روشي ساده مي توان از يك شابلون كوچك استفاده كرد.
روش ديگر انجام اين كار برش دادن سر آجرها است، به طوري كه سطح ناصاف آجر نسبت به ديوار حالت برجسته داشته باشد. با وجودي كه اين سطح ناصاف است اما در برش آن بايد دقت كرد، زيرا در ضمن ناهموار بودن سطح، برش راست گوشه ي لبه ها حائز اهميت است. براي اين نوع كار بايد از آجرهاي سخت پخت استفاده كرد كه از مقاومت كافي در برابر عوامل آب و هوايي برخوردارند.
روش ديگر اين شيوه ي كار استفاده از طرح هاي كوچك جدا از هم در سطح ديوار است. در اين روش چنانچه براي طرح ها از آجرهايي به رنگ متضاد استفاده شود، ديوار شكل بسيار جالبي پيدا خواهد كرد.
اين شكل كار هرچه بيشتر به عنوان سطح داخلي ديوار اتاق هاي نشيمن يا اتاق هاي استراحت آفتابگر ساختمان هاي مسكوني محبوبيت پيدا مي كند. بنّاي آجرچين در ساخت اين ديوارها بايد از مهارت بسيار بالايي برخوردار باشد تا ديوار ظاهري خوشايند پيدا كند.
نقايص كوچكي كه در ديوار هاي خارجي مورد توجه قرار نمي گيرند، در اتاق نشيمن شكل بسيار برجسته اي پيدا كرده و به راحتي نماي زشتي ايجاد مي كنند.
بنابراين دقت بسيار ويژه در ساخت اين قبيل ديوارها امري اساسي است و در اين ارتباط بايد به نكات زير توجه كرد:
1- ديوار را بايد كاملاً تميز و عاري از لكه هاي ملات نگه داشت.
2- در صورت استفاده از آجرهاي چند رنگ، رنگ هاي مختلف بايد به شكلي يكنواخت در سراسر سطح ديوار پخش شوند.
3- هيچ آجر لب پري نبايد در سطح ديوار نمايان باشد.
4- ضخامت بندها بايد يكنواخت باشد.
5- بندكشي بايد با استاندارد بالايي انجام شود. بندهاي گونيا احتمالاً متداولترين شكل بندكشي اين ديوار است و عمق بندها بايد يكسان باشد. رنگ ملات بايد در سراسر ديوار يكنواخت باشد.
6- درزهاي عمودي بايد به طور واقعي شاقول باشند.
7- در سراسر ديوار بايد پيوند آجرچيني صحيحي وجود داشته باشد.
8- ديوار بايد به طور واقعي شاقول، تراز و در طول سطح خود مستقيم باشد.
9- با تكميل ديوار، گاهي اوقات براي جلوگيري از نفوذ گرد و غبار، سطح ديوار را با لايه اي از درزگير شفاف سيليكون يا محلول روغن بزرك و تربانتين با نسبت هاي 1:2 يا 1:3 مي پوشانند. ماده ي دوم هم اثر درزگيري دارد و هم رنگ آجرها را برجسته مي سازد. اين محلول ها را مي توان به كمك يك فرچه ي كوچك نقاشي بر سطح آجرچيني زد.
10- در زمان كار كردن استادكاران ديگري همچون نقاش ها و گچكاران در نزديكي ديوار بايد از آن در مقابل لك شدگي حفاظت كرد. هر نوع لك شدگي اتفاقي را بايد بلافاصله برطرف ساخت.
در برخي از ساختمان ها همچون انبارهاي مواد غذايي، كشتارگاه ها و بيمارستان ها، تميزي و بهداشت موضوعي اساسي است و بنابراين سطح ديوارها بايد براق بوده و به راحتي تميز شوند. در اين موارد، آجرها يا كاشي هاي لعابدار رويه ي بسيار خوبي در ديوارها ايجاد مي كنند، زيرا اين رويه علاوه بر صاف و سخت بودن در صورت تجمع كثافت بر سطح آن به راحتي با يك پارچه ي مرطوب تميز مي شود.
هر دوي اين محصولات از قالب زني و پخت رس نسوز ساخته مي شوند. پس از سرد شدن آجرها يا كاشي هاي پخته شده آنها را در لعاب مايع فرو مي كنند و يا آن طور كه بيشتر معمول است به كمك تسمه نقاله از زير افشانه هاي لعاب عبور داده مي شوند. تركيب اين لعاب مايع بسته به نوع كارخانه و رنگ مورد نظر متفاوت است، اما رنگدانه ي آن معمولاً از يك اكسيد فلزي همچون قلع يا روي است. پس از لعاب پاشي، آجرها را در يك كوره ي پيوسته (معمولاً گاز نسوز) تحت عمليات حرارتي بيشتري قرار مي دهند و بدين ترتيب لعاب سطحي شيشه اي همچون سطح فنجان و نعلبكي پيدا مي كند.
اين كاشي ها در رنگ هاي مختلفي عرضه مي شوند و با وجودي كه سفيد متداولترين رنگ است، اما رنگ سفيد را نيز مي توان با سايه هاي بسيار مختلفي تهيه كرد. بنابراين بهتر است كه تنها از كاشي هاي يك توليد كننده استفاده كردتا ثبات رنگ كار حفظ شود. در صورت استفاده از محصولات توليدكنندگان مختلف، در سطح ديوار به جاي يك رنگ يكنواخت، سايه هاي مختلفي ديده خواهد شد.
چيدن اين آجرها چندان آسان نيست و براي ايجاد ديواري با رويه ي درجه يك بايد به نكات زير توجه كرد:
1- ابتدا بايد آجرها را كاملاً خيس كرد و پيش از چيدن اجازه داد تا آب اضافي آنها بچكد، به طوري كه در سطوح آجر هيچ آب اضافه اي وجود نداشته باشد.
2- ماسه ي مورد استفاده ي ملات بايد ريز دانه و براي آجرچيني آسان فاقد سنگ باشد، ضمناً براي جلوگيري از لك شدگي احتمالي آجرها نبايد ناخالصي هاي آبي در آن موجود باشد.
3- درزهاي آجرچيني بايد بسيار نازك باشد، در برخي موارد ضخامت اين درزها در حد ضخامت يك سكه دو پني است.
4- پس از چيدن يك رديف آجر در يك راستا، مستقيم بودن لبه ي بالايي آجرها را بايد مجدداً به كمك يك شمشه كنترل كرد تا از عدم وجود برآمدگي اطمينان حاصل كرد.
5- مستقيم بودن سطح نماي هر رديف آجرچيني را بايد به كمك يك شمشه كنترل كرد.
6- درزهاي عمودي بايد به طور واقعي شاقول باشند و پيش از چيدن آجرها بايد مكان آنها را بر روي رديف زيرين علامت گذاري كرد.
7- پس از تكميل ديوار، درزهاي نمايان را مي توان با سيمان خالص يا سيمان سفيد يا رنگي بندكشي كرد. اين كار اغلب با كشيدن مخلوط سيمان به داخل درزها به كمك يك تكه كهنه يا پارچه انجام مي شود و سپس تمامي سطح ديوار با يك پارچه ي تميز پاك مي شود.
در صورتي كه در ديوار ساخته شده از آجرهاي لعابدار پيوند شكسته وجود داشته باشد، انجام اين كار مستلزم برش دادن آجرها است و اين برش را مي توان با اره ي مكانيكي يا چكش و قلم دم پهن انجام داد.
در صورت استفاده از چكش و قلم دم پهن ابتدا بايد آجر را علامت گذاري كرد و آن را از نقطه اي به فاصله ي 6 ميليمتر برش داد. سپس برش دوم بر روي علامت انجام مي شود و پرداخت نهايي كار به كمك يك تكه سنگ سمباده انجام مي گيرد. چنانچه تلاش شود تا آجر در يك مرحله با قرار دادن مستقيم قلم دم پهن بر روي علامت برش داده شود، احتمال لب پريدگي لعاب بسيار زياد است، در حالي كه با برش دو مرحله اي برش تميزتري بدست مي آيد.
دو روش معمول براي نصب كاشي هاي ديواري وجود دارد:
1- استفاده از ملات سيمان
2- استفاده از چسب پايه پلاستيكي
